De leefomgeving is meer dan alleen een veilige plek voor mensen om te wonen en werken. Mensen voelen zich betrokken bij hun leefomgeving. De verbinding die mensen voelen met de fysieke ruimte om hen heen gaat verder dan functionele behoefte aan een veilige en gezonde plek om te wonen en een bereikbare plek om te werken. De leefomgeving vormt een deel van de identiteit van mensen en gemeenschappen. Die betrokkenheid maakt dat keuzes over de inrichting, het gebruik en het beheer van de leefomgeving meer vergen dan samenhang in beleidsdoelen of een belangenafweging. De keuzes over de leefomgeving raken aan de kern van wat mensen belangrijk vinden en zijn een waardenafweging. Eigentijds omgevingsbeleid vraagt om een waardenbenadering, zodat keuzes bijdragen aan het creëren van een waardenvolle leefomgeving van mensen en voor mensen.
De waardenbenadering gaat uit van de variëteit aan opvattingen over de leefomgeving die er in de samenleving bestaat en de waarden die aan deze opvattingen ten grondslag liggen. De waardenbenadering geeft inzicht in de opvattingen van de ander en van de eigen opvattingen over de leefomgeving. Met inzicht in de waarden die ten grondslag liggen aan de opvattingen die mensen hebben over de leefomgeving, wordt het duidelijk welke keuzes gemaakt kunnen worden. De waardenbenadering maakt inzichtelijke welke waarden in het geding zijn in een vraagstuk en over probleem helder keuzes mogelijk die recht doen aan de pluriformiteit van opvattingen in de samenleving.
Het inzichtelijk maken van de waarden die in het geding zijn bij een keuzes over de leefomgeving, verheldert processen van planvorming en besluitvorming en doet recht aan de pluriformiteit van de samenleving. De waardenbenadering brengt focus in de discussie: wat is de kern? De waardenbenadering staat voor scherpte (verschillen worden duidelijk) en selectiviteit (kleur bekennen, kiezen). De waardenbenadering maakt dilemma’s hanteerbaar en maakt de argumentatie achter keuzes transparant. De waardenbenadering is een manier van werken en denken die met praktische instrumenten het maatschappelijk debat en politieke besluitvorming over de inrichting, het beheer en het gebruik van onze leefomgeving ondersteunt.
Maatschappelijk en politiek speelveld
De waardenbenadering plaatst plannen en projecten in de context van het volledige maatschappelijke en politieke speelveld. Dat speelveld omvat zes morele sferen waarin mensen geneigd zijn om hun diepgaande voorkeuren of wensen te bepalen ten aanzien van wezenlijke vraagstukken en dilemma’s. Elk van deze morele sferen kent een aantal waarden die kenmerkend zijn voor de manier waarom mensen zich over die vraagstukken een oordeel vormen.
In de morele oordeelsvorming over wezenlijke vraagstukken van de leefomgeving speelt een veertigtal waarden een rol. Deze waarden zijn vastgelegd op de Waardenkaart Ruimtelijke Ordening, de Waardenkaart Natuur en de Waardenkaart Mobiliteit. Voor de oordeelsvorming over een vraagstuk in een morele sfeer, bijvoorbeeld vraagstukken van verdeling, benutten mensen een aantal waarden die voor dat type vraagstuk toepasbaar zijn. Bijvoorbeeld de waarde proportionaliteit.
De Waardenbenadering Leefomgeving maakt dit proces van oordeelsvorming en waardenafweging over vraagstukken van de leefomgeving expliciet. Dit voorkomt dat waarden die er toe doen ten onrechte over het hoofd worden gezien in de besluitvorming over een plan of project. Daarmee worden waardenvolle keuzes over de leefomgeving mogelijk.
Klik, download en kijk verder voor de betekenis van de waardenbenadering voor keuzes over de leefomgeving: Informatieblad I Waardenvolle keuzes leefomgeving.